Η συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία στις περιπτώσεις των εξαρτήσεων στοχεύει στην ανάπτυξη κινήτρων για μια οριστική ρήξη με τον κόσμο της εξάρτησης, με προσπάθειες που θα καλλιεργήσουν τα θετικά στοιχεία που υπάρχουν στην προσωπικότητα του κάθε εξαρτημένου, θα αξιοποιήσουν τις κοινωνικές του ευκαιρίες και θα αντιμετωπίσουν τις συναισθηματικές καταστάσεις που ενισχύουν την υποτροπή στην εξάρτηση.
Σύμφωνα με την Μάτσα (2008) το κύριο αίτημα του εξαρτημένου είναι η επανάκτηση του νοήματος ζωής. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντική η ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Μέσα από αυτή θα αποκτήσει αυτογνωσία και θα συνειδητοποιήσει τις κύριες αιτίες της εξάρτησης του. Θα μάθει να εκφράζει τα συναισθήματά του και να σκέφτεται διαλεκτικά, προσεγγίζοντας από μια διαφορετική σκοπιά τον εαυτό του, την προσωπική του ιστορία, τις σχέσεις του με τους άλλους, τη στάση του στη ζωή.
Κατά τη διάρκειά της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας το εξαρτημένο άτομο μαθαίνει να εγκαθιδρύει νέους δεσμούς, να αναζητά την εσωτερική λογική των σκέψεών του, να σχεδιάζει νέες πράξεις και να κατακτά στόχους. Σταδιακά θα γίνει ικανός να αντιμετωπίζει με λειτουργικό γι αυτόν τρόπο τις ανάγκες του, να τις ιεραρχεί, να κατακτά το αίσθημα της επάρκειας σε σχέση με τις δυνατότητές του, να ξεπερνά το αίσθημα της ανασφάλειας που τον βασανίζει, να αντλεί ικανοποίηση από τις πράξεις και τις σχέσεις του, να αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας μέσα στο κόσμο (Μάτσα, 2008).
Ο θεραπευτής, μέσα από μεγάλο φάσμα τεχνικών και παρεμβάσεων, προσφέρει θεραπευτικά μοντέλα ταύτισης μέσα σε ένα πλαίσιο ευδιάκριτων και σταθερών ορίων, ελέγχου και καθοδήγησης. Μέσω μιας διορθωτικής συναισθηματικής εμπειρίας, επιχειρείται μια διαδικασία προσωπικής ανάπτυξης, εμπλουτισμένη με δεξιότητες ζωής και σχέσεων.
Οι εξαρτήσεις είναι παντού
Μιλώντας για απεξάρτηση, το μυαλό των περισσοτέρων ανθρώπων περιστρέφεται κυρίως γύρω από τρεις άξονες. Τις ουσίες, το αλκοόλ και τα τυχερά παιχνίδια. Εν έτει 2024 όμως, με τις τεχνολογικές εξελίξεις -και όχι μόνο αυτές- να καλπάζουν η εξάρτηση έχει κάνει την εμφάνισή της σε αρκετά πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας. Έτσι λοιπόν πολλοί συνάνθρωποί μας ζητούν βοήθεια όχι μόνο για απεξάρτηση από τον τζόγο, τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ. Υπάρχει πλέον απέξαρτηση από το διαδίκτυο, απεξάρτηση από κινητό, απεξάρτηση από το σεξ και πολλά ακόμη για τα οποία θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε μεμονωμένα άρθρα.
Βασικοί θεραπευτικοί στόχοι στην απεξάρτηση
Οι βασικότεροι θεραπευτικοί στόχοι της συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας σε περιπτώσεις εξαρτήσεων είναι οι εξής:
- κατανόηση και συνειδητοποίηση της προέλευσης και του τρόπου ανάπτυξης των συναισθηματικών και άλλων προβλημάτων που βιώνει το άτομο, συμπεριλαμβανομένου και της εξάρτησης, η οποία θα του επιτρέψει να ασκεί έλεγχο πάνω στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του,
- αντιμετώπιση συναισθηματικών ή ψυχιατρικών διαταραχών, που συντηρούσαν την εξάρτηση,
- ανάπτυξη θετικής στάσης, σεβασμού και εκτίμησης του ατόμου απέναντι στον εαυτό του,
- ανάπτυξη και ολοκλήρωση του δυναμικού και των ικανοτήτων του ατόμου στην πληρέστερη τους μορφή και επίτευξη της ενσωμάτωσης των πλευρών του εαυτού που προηγουμένως βρίσκονταν σε σύγκρουση,
- απόκτηση από το άτομο ιδεών και τεχνικών με τις οποίες μπορεί να κατανοεί και να ελέγχει τη συμπεριφορά του,
- μάθηση και κατοχή κοινωνικών και διαπροσωπικών δεξιοτήτων (ανάληψη ευθύνης, λειτουργικοί τρόποι επικοινωνίας, αντιμετώπιση κρίσεων, επίλυση συγκρούσεων κ.α.), ώστε να υπάρχει καλύτερη και μεγαλύτερη ικανότητα στις σχέσεις (οικογενειακές, φιλικές, κοινωνικές),
- αλλαγή ή αντικατάσταση παράλογων ιδεών ή δυσπροσαρμοστικών τρόπων σκέψης που συνδέονται με την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά με πιο λειτουργικές σκέψεις, και
- παγίωση νέων συμπεριφορών και αξιών ζωής.
Η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία στην απεξάρτηση
Συνοψίζοντας, θα σταθούμε σε 10 σημαντικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε αναφορικά με τη συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία στην απεξάρτηση
- η απεξάρτηση ορίζεται ως ένας ευρύτερος τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από νηφαλιότητα, προσωπική υγεία και συμμετοχή στα κοινά και διατηρείται εθελοντικά,
- η απεξάρτηση δεν θεωρείται συνώνυμο με μια συγκεκριμένη διαδικασία επίτευξης της ή ένα συγκεκριμένο θεραπευτικό πρόγραμμα,
- υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που λειτουργούν βοηθητικά σε μια επιτυχημένη προσπάθεια απεξάρτησης και αφορούν τόσο το θεραπευτικό πρόγραμμα, όσο και το θεραπευόμενο,
- το σωστό «ταίριασμα» (matching) μεταξύ των θεραπευτικών παρεμβάσεων και υπηρεσιών και των αναγκών ενός χρήστη είναι ζωτικής σημασίας για την έκβαση της προσπάθειας,
- σε μια πορεία απεξάρτησης, το θεραπευτικό πλάνο και οι στόχοι πρέπει να αξιολογούνται συνεχώς και να τροποποιούνται, εφόσον απαιτείται,
- η μακροχρόνια αποχή από τις ουσίες επιτυγχάνεται μέσω συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας,
- υπάρχουν πολλές διαφορετικές ψυχοθεραπευτικές θεωρίες, οι οποίες αντανακλούν τις εναλλακτικές εικόνες του ατόμου ή τις βασικές φιλοσοφικές πεποιθήσεις σχετικά με την ανθρώπινη φύση,
- οι θεωρίες αυτές πρέπει να ενσωματωθούν στην προσωπική εμπειρία του θεραπευτή και να αντιμετωπίζονται ως ένα σύνολο βοηθητικών εργαλείων, που όταν χρησιμοποιηθούν σωστά θα οδηγήσουν στη κατανόηση και την εμβάθυνση της θεραπευτικής σχέσης,
- η συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία στις περιπτώσεις των εξαρτήσεων στοχεύει στην ανάπτυξη κινήτρων για μια οριστική ρήξη με τον κόσμο της εξάρτησης,
- στην εναρκτήρια φάση της συμβουλευτικής διαδικασίας είναι απαραίτητη η διαπραγμάτευση προσδοκιών και στόχων, η επιβεβαίωση του απόρρητου και η εμπέδωση μιας θεραπευτικής σχέσης, στη μεσαία φάση συμβαίνει το μεγαλύτερο μέρος της αλλαγής, ενώ στη τελική φάση οι βασικές διαδικασίες αφορούν την απώλεια και τη διατήρηση της μάθησης.
Συντάκτης: Νεκτάριος Οικονόμου